Anakartlar

ANAKART 

Bir anakart bilgisayarın temel devre ve bileşenlerinin fiziksel düzenlemesidir. Yaklaşık 20 yıldır anakartlar bilgisayarların en önemli parçalarıdır. Anakartlar bilgisayarın veri ve güç alt yapılarıdır. Anakart  fiberglastan yapılmıştır. Anakart çok katmanlı basılmış devre elemanından başka bir şey değildir. Yani Bilgisayarın sinir sistemini üzerinde taşır. 
Günümüzdeki anakartlar eski anakartlara göre birçok şeyi üzerinde barındırırlar.Mesela bunlara lpt ve com seri bağlantıları ses kartı ekran kartı gibi ama bunun için iyi birşey diyemeyiz.Çünkü anakart üstünde olan mesela bir ses kartı veya bir ekran kartından verim alamayız ve tamamiyle işlemciye yüklenirler.Kısacası anakart biligisayarın olmassa olmazıdır.Bilgisayar varsa anakartta vardır. Yok ise bilgisayar bilgisayar olamaz. Bağlantılara gelince ise anakartta PCI denilen diğer aygıtları takacağımız yuvalar IDE ve SCSI portlar yani CDROM VE HD leri kullanmak için bağlantılarLED VE JUMPER bağlantılar ve güç power bağlantıları bulunur.İşlemci yuvaları mevcuttur.Bilgisayar tüm aygıtları anakarta bağlanıp oradan bilgi alışverişi sağlanır. 

Anakart Nedir?

Bilgisayara takılan tüm donanım anakarta bağlanır. Anakartın sağladığı veri yolları, adresler ve kontrol uniteleri sayesinde tüm donanım birbirleriyle haberleşebilir. Ayrıca anakart, bilgisayarın dış dünya ile haberleşmesini sağlayan USB, (Universal Serial Bus) LPT, COM gibi bağlantı noktaları sunar.

Bir bilgisayarın sahip olabileceği özellikleri anakart belirler. Takılabilecek işlemci tipi, RAM miktarı, ekran kartı tipi gibi özellikler anakartın özelliklerine bağlıdır.

Anakartlar tasarımlarına göre temel olarak üçe ayrılırlar.

AT Form-Factor: 1982 yılında geliştirilen ve 1990’lı yılların başlarına kadar yaygın olarak kullanılmıştır. Küçük olduğu için montajı zordur. Paralel ve seri bağlantı noktaları ayrı kablolar ile anakarta takılır. Soğutma sistemi eski işlemciler için yeterli olsa da ATX ve BTX yapılarına göre kötüdür.

ATX Form-Factor: AT standartı üzerinde daha iyi soğutma sistemi sağlamak amacıyla bir takım değişiklikler yapılarak geliştirilmiştir. Bu kartın tasarımında işlemci güç kaynağı fanının hemen alltına denk geldiği için daha iyi soğutma sağlar. Paralel ve seri bağlantı noktaları anakrata tümleşik olduğu için kablo kargaşası yaşanmaz. Kullanılan kasalar genelde daha büyük olduğu için montajı kolaydır. Bilgisayara verilen güç isletim sistemini kapatma komutuyla otomatik olarak kesilir.

BTX Form-Factor: ATX üzerinde bir takım değişiklikler yapılarak geliştirilmiştir. Anakart üzerindeki slot ve soketlerin yerleri, kasa içerisindeki ısının dışarıya daha kolay atılabilmesi için değiştirilmiştir.

1.YONGASETİ ( Chipset ) 
Yongaseti (chip set) anakartın "beynini" oluşturan entegre devrelerdir. Bunlara bilgisayarın trafik polisleri diyebiliriz: işlemci  önbellek sistem veri yolları çevre birimleri kısacası PC içindeki her şey arasındaki veri akışını denetlerler. Veri akışı PC'nin pek çok parçasının işlemesi ve performansı açısından çok önemli olduğundan yongaseti de PC'nizin kalitesi özellikleri ve hızı üzerinde en önemli etkiye sahip birkaç bileşenden biridir. Eski sistemlerde PC'nin farklı bileşen ve işlevlerini çok sayıda yonga denetlerdi. Yeni sistemlerde hem maliyeti düşürmek hem tasarımı basitleştirmek hem de daha iyi uyumluluk sağlamak için bu yongalar tek bir yonga seti olarak düzenlendi. Günümüzde en yaygın yonga seti Intel tarafından üretilmektedir. Intel kendi yongasetlerini bunların desteklediği veriyolu teknolo|ilerini de temsil edecek şekilde PCIset ve AGPset olarak da adlandırmaktadır. Silicon Integrated Systems (SiS) Acer Labs Inc. (ALi) VIA gibi üretici firmalann da geliştirdiği popüler yonga setleri vardır.

2.VERİYOLU ( BUS ) 
PC'nizin içindeki bileşenler birbirleri ile çeşitli şekillerde "konuşurlar". Kasa içindeki bileşenlerin çoğu (işlemci önbellek bellek genişleme kartları depolama aygıtları vs.) birbirleri ile veriyolları aracılığı ile konuşurlar. Basitçe bilgisayarın bir bileşeninden diğerine verileri iletmek için kullanılan devrelere veriyolu adı (bus) verilir. Bu veriyollarının ucunda da genişleme yuvaları bulunabilir. Sistem veriyolu denince genelde anakart üzerindeki bileşenler arasındaki veriyolları anlaşılır. Ayrıca anakarta takılan kartların işlemci ve belleğe erişebilmelerini sağlayan genişleme yuvalarına da veriyolu adı verilir. Tüm veriyolları iki bölümden oluşur: adres veriyolu ve standart veriyolu. Standart veriyolu PC'de yapılan işlemlerle ilgili verileri aktarırken adres veriyolu verilerin nerelere gideceğini belirler. Bir veriyolunun kapasitesi önemlidir; çünkü bir seferde ne kadar veri transfer edilebileceğini belirler. Örneğin 16 bit'lik veriyolu bir seferde 16 bit 32 bit'lik veri yolu 32 bit veri transfer eder. Her veriyolunun MHz cinsinden bir saat hızı (frekans) değeri vardır. Hızlı bir veriyolu verileri daha hızlı transfer ederek uygulamaların daha hızlı çalışmasını sağlar. Kullandığımız bazı donanım aygıtları da bu veriyollarına uygun olarak üretilirler. Sadece iki donanım aygıtını birbirine bağlayan veriyoluna "port" adı verilir. (örneğin AGP = Advanced Graphics Port). Anakartın üzerindeki farklı boyut ve renklerde yan yana dizilmiş kart takma yuvalarından bunları tanıyabilirsiniz. 
Veri yolu tipleri: 
• Industry Standart Architecture (ISA): Endüstri Standart Mimari 
• Extended Industry Standart Architecture (EISA): Gelişmiş Endüstri Standart Mimari 
• Microchannel Architecture (MCA): Mikro Kanal Mimari 
• VESA Local Bus (VLB): VESA Yerel Veriyolu 
• Peripheral Component Interconnect (PCI): Çevresel Aygıt Bağlantı Birimi 
• Accelerated Graphics Port (AGP): Hızlandırılmış Grafik Yuvası 
• PCI EXPRESS 

--- ISA --- 
(Industry Standard Architecture) Anakartınızın kenarına yakın yerde bulunan uzun siyah kart yuvaları ISA yu-vasıdır. 17 yıldan beri kullanılan eski bir veriyolu mimarisidir. 1984'te 8 bit'ten 16 bit'e çıkarılmıştır. Ama bugün bile 8 bitlik kartlar olabilir. Orneğin bir ISA kartın  yuvaya giren iki bölmeli çıkıntısının sadece bir kenarında bağlantı bacakları varsa bu 8 bitlik bir karttır. 90'lardan itibaren çoğu aygıt'ın daha hızlı PCI modeli çıktığından yavaş yavaş terkedilmeye başlanmıştır; hatta bugün ISA veriyolu olmayan anakartlar bile çıkmıştır. 1993'te Intel ve Microsoft Tak Çalıştır ISA standardını geliştirmiştir. Böylece işletim sistemi ISA kartların konfigürasyonunu sizin jumper'larla dip svvitch'lerle boğuşmanıza gerek kalmadan otomatik yapmaktadır. Yeni çıkan PIII ve P4 anakartlarında genel olarak tercih edilmemekte P4 anakartlarda kullanılmamaktadır. 


--- PCI --- 
(Peripheral Component Interconnect) 1993'te Intel tarafından geliştirilen bu veriyolu 64 bit'liktir ama uyumluluk problemlen nedeniyle uygulamada genelde 32 bit'lik bir veri yolu olarak kullanılır. 33 veya 66 MHz saat hızlarında çalışır. 32 bit ve 33 MHz PCI veriyolunun kapasitesi 133 MB/sn'dir. Anakartınızda PCI yuvaları ISA yuvalarının hemen yanında bulunur; beyaz renkte ve ISA'dan biraz daha kısadır. PCI veriyolu Tak Çalışır desteklidir. 

--- AGP --- 
(Advanced Graphics Port) Sadece ekran kartları için çıkarılmış bir veriyoludur. Grafik ağırlıklı uygulamalar geliştikçe (örneğin 3 boyutlu grafikler  tam ekran video) işlemci ile PC'nin grafik bileşenleri arasında daha geniş bir bant genişliğine ihtiyaç doğmuştur. Bunun sonucunda grafik kartlarında ISA'dan bir ara veriyolu standardı olan VESA'ya oradan da PCI'a geçilmiştir; ama bu da yeterli görülmeyince grafik kartının işlemciye doğrudan ulaşmasını sağlayacak ona özel bir veriyolu olan AGP 1997 sonunda geliştirilmiştir. AGP kanalı 32 bit genişliğindedir ve 66 MHz hızında çalışır. Yani toplam bant genişliği 266 MB/sn'dir. Ayrıca özel bir sinyalleşme metoduyla aynı saat hızında iki katı veya 4 katı daha hızlı veri akışının sağlanabildiği 2xAGP ve 4xAGP modları vardır. 2xAGP'de veri akış hızı 533 MB/sn olmaktadır. Ancak sistem veriyolu hızı 66 MHz ise 2xAGP tüm bant genişliğini kaplayıp diğer aygıtlara yer bırakmayacağı için 66 MHz'lik anakartlarda 1xAGP kullanılır. 100 MHz anakartlarda bant genişliği 763 MB/sn'ye çıktığından 2xAGP ile uyumludur. AGP 4X : Günümüzde genelde kullanılan 4X modudur. Çoğu anakart üreticisi bu modu destekliyor ve anakartlarında bu teknolojiyi kullanıyor ve aynı zamanda tüm ekran kartı üreticileri de bu teknolojiye ayak uyduruyorlar. Bu modda AGP veriyolu hızı 66 mhz’den 100 mhz’e çıkmıştır. Bunun pratikte 800 MB/Sn olarak hesaplanabilen bilen bir veri transfer hızıdır. Bu teknolojinin gelişmesiyle bu hız 1 GB/Sn'ye ulaşmıştır... 

--- PCI EXPRESS --- 
PCI EXPRESS  PCI ve AGP'nin orta vadede yerine geçecek yeni veriyolunun adıdır. PCIe veya PCIx diye de adlandırılır. PCI express; x16 hızında bir veri iletimi sağlıyor. Bu 16 yol 4 GB/s bant genişliği demek. Şimdilikbu bize günümüz AGP 8x görüntü kartlarının iki katı bellek bant genişliği veriyor. Ancak şimdiye kadar yapılan testlerde; tam olarak 2 katı performans alındığı söylenemez. 

Anakart Çeşitleri

İşlemcilere Göre Ana Kart Çeşitleri:

Ana kartlar, öncelikle üzerine takılacak işlemciler bazında gruplara ayrılırlar. Pentium ve Pentium MMX' ler için aynı tür, Pentium II, Celeron ve Pentium Pro işlemciler için ise ayrı ayrı ana kartlar kullanılır. Aynı işlemci için tasarlanmış ana kartlar, içerdikleri yonga setine bağlı olarak alt gruplara ayrılırlar.

Pentium Pro işlemciler için yalnızca tek tip yonga seti bulunur. Pentium ana kartlar için FX yongalı (chipsetli) , Pentium MMX ana kartlar için VX, HX ve TX yonga setine sahip ana kartIm: üretilmiştir.. FX, uzunca bir zaman önce ortadan kalktı. Diğerleri de piyasadan kalkmak üzere olduğu için, teknik ayrıntılarından burada bahsedilmeyecektir. Pentium n' den önce, ana kartlar içerdikleri ön bellek miktarına göre de ayrılırlardı. FX yonga' setli ana kartlar 128 ve 256 KB, VX, RX ve TX' ler 256' ya da 512 KB ön bellek ile satılıyorlardı. Son dönemde TX ana kartların 1 MB ön belleğe sahip olanları çıkmıştır. Pentium II ana kartlarında ilk önce FX yonga seti kullanılırken, şu anda LX ve BX yongası hakim olmuştur. LX ve BX ana kartlar arasındaki temel farklar, BX' in 333 MHz 'den daha hızlı işlemcileri de desteklemesi, 100 MHz SDRAM desteği, 100 MHz sistem(Bus) hızı desteğidir. BX yonga setli kartlar piyasaya çıkmadan önce ISA slot bulunmayacağı belirtiliyordu, fakat öyle olmadı. Hala BX chip setli ana kartlar üzerinde az da olsa ISA slotlara yer veriliyor. PX hariç, LX veBX yonga setli ana kartlar AGP (Accelerated Graphics Port - Hızlandırılmış Grafik Yuvası) adı verilen yeni bir yuva barındırıyorlar. Bu yuva ekran kartları için geliştirilmiştir ve ekran kartları bu yuvada PCI yuvalardan çok daha hızlı çalışmaktadır.

İşlemci Yuvasına Göre Ana kart Çeşitleri:

Ana kart üzerinde iki tip işlemci yuvası bulunur. Bunlar Slot ( Kart yuvalı) ve Socket (Dişi yuvalı). Normalde bu yuvalardan yalnızca bir tanesi Ana kart üzerinde yer alır. Bazı ana kartlar ise her iki yuvanın da bulunmasını sağlarlar. Örnekteki ana kartta ise, hem Celeron işlemciler için yapılmış olan socket PGA 370 dediğimiz yuva, hem de PII işlemciler için yapılmış olan Socket 1 yuva bulunmaktadır. Bu soketleretakılan işlemciler, işlemcinin gerek mimarisi gerekse boyutlan açısından birbirinden farklıdır. Bu yüzden işlemcilerin modeline göre yuvalar yapılmaktadır. Celeron bir işlemci almak isterseniz socket PGA 370 CPU yuvasını üzerinde bulunduran bir Ana kart alabilirsiniz. (Celeron işlemciler ilk çıktıklannda Socket 1- PII yuvalanna takılabilir olarak üretildiler.)

Yeni çıkarılan Celeron işlemciler socket PGA 370'e göre üretilmeye başlandı. Piyasada Slot 1 'e göre yapılmış Celeron işlemciler hala var. Eğer şimdi Celeron işlemcili bir makina alıp daha sonra PII ye terfi etmek isterseniz aldığınız Ana kartın Slot 1 CPU yuvasına sahip olanını, sadece Celeron kullanınm derseniz, Socket PGA 370 CPU yuvası bulunduran bir ana kart seçmelidir. Eğer Socket PGA 370'li bir Ana kart alır ve sonra PII' ye geçmek isterseniz, Ana kartınızı da değiştirmek zorunda kalırsınız.